Impact Bias  (Duygusal Tahmin Yanılgısı)

Sosyal psikologlar Tim Wilson ve Daniel Gilbert, 2000'lerin başında ortaya koyduğu bir bias türü, impact bias. İnsanın bir takım olaylar gerçekleşmeden önce vermeyi tahmin ettiği duygusal tepkilerin gerçekleştikten sonra vermediği sonucuna odaklanan bu yanılgı türü olumlu ve olumsuz beklentiler karşısında insanın tepkilerinin umduğu veya korktuğu kadar olmadığını ortaya koyuyor. 

Çok para kazanmayı arzulayan biri hayalini kurduğu parayı kazandığında umduğu mutluluğu elde edemediğini görür. Başına bir kazanın gelmesi muhtemel olan biri kaza gerçekleştiğinde düşündüğünden daha az üzüldüğünü görür. İnsanlar işin içinde kendi iradeleri olsun veya olmasın, gerçekleşmesi muhtemel olaylara verecekleri tepkileri tahmin ederler. 

Birinin desteklediği takımın, ligin son maçında alacağı sonuçla şampiyon olacağını düşünelim;  eğer takım maçı kazanamazsa ezeli rakip ligi kazanacak. Maçın kazanılması halinde vereceği duygusal sevinç patlamasının hayalini kuran kişi, maçın kaybedilmesi halinde de nasıl yıkılacağını tahmin etmiştir. Bu kişi iki durumda da tahminlerinden çok daha düşük bir seviyede tepki verecektir. Bu yanılgı akçalı veya basit bütün olaylarda kişinin sadece enerjisinin kaybolmasına sebep olmaz. Benzer yanılgıları da beraberinde getirir.
 
Bu bias (yanılgı) türünün, Freud ve devamında Lacan'da ifadesini bulan Arzu kavramıyla çok yakın bağlantılı göründüğünü not edelim.
Refik Tırpan ALTAY