Nobran Nedir ve Bir Nobran Nasıl Davranır
Bir röportajda, ülkenin mevcut durumundan şikâyetçi olup bunu somut bir şekilde dile getiren yirmili yaşlardaki gençlere bir kadın, “Siz cahilsiniz, sizinle muhatap olmam.” dedi. Röportajın sonunda da gençlere “Yaşınız kaç?” diyerek, karşısındakileri yaşının onlardan büyük olduğu gerçeğini vurgulayarak alt etmeye çalışan bu kadın, bizde kendisi hakkında acaba “nobran” olabilir mi şüphesini uyandırdı.
Nobran, TDK Sözlüğü'nde “Davranışı kaba, sert ve gönül kırıcı olan, nadan.” olarak tanımlanıyor. Nişanyan Sözlük ise kelimenin Ahmet Vefik Paşa’nın “Lehce-i Osmânî”sinde “müteazzım, anut, nemrut.” şeklinde geçtiğini aktarıyor.
Bu kelimelerin anlamlarına da bir bakalım. Müteazzım; “Taazzum eden, büyüklük taslayan, mütekebbir.”*; anut, “İnatçı, dediğinde ve yaptığında ısrar eden, dik kafalı (kimse), direngen.”**; nemrut ise “Hz. İbrahim’i ateşe attıran ve Bâbil’in kurucusu olduğu söylenen hükümdarın adı olup dilimizde aksi, ters, asık suratlı, merhametsiz kimse”*** olarak sözlükte yer alıyor. Nobran kelimesinin anlamlarını derlediğimizde ise karşımıza şunlar çıkıyor: kaba, sert, kırıcı, kibirli, inatçı, dediğim dedik, aksi, asık suratlı, ters, merhametsiz, nemrut.
TDK, gördüğümüz kadarıyla kelimeyi daha “naif” bir tanımla aktarıyor. Başka kaynakları incelediğimizde bunlar, kavramın o kadar da naif olmadığını ortaya çıkarıyor. Siz, "mütekebbir, dik kafalı, merhametsiz, nemrut" gibi anlamları olan bir kelimeyi, "kaba, sert, gönül kırıcı" diye basitçe açıklar mısınız? Ahalinin ağır bir kesiminin kaybettirdiklerini anlatmaya yarayacak önemli bir kavramı bu kelimelerle mi açıklayacağız? Kavram, “Durum fena, oyun böyük yeğenim.” diyen dayının, bir durumu anlayabilme ve anlatabilme kapasitesinin darlığı mesabesinde anlatılmış sanki…
Bencil, mütekebbir ve merhametsiz... Sayıları arttıkça her kültürün dengesini bozabilecek ve bunun sonucunda imparatorluk kaybettirmeye varacak kadar etkisi olan tiplerin toplamı nobranı ve nobranlığı oluşturuyor. Sonu bir türlü gelmeyen bu nobran ahalinin almazlıkla harmanladıkları davranışları toplumsal bir “paranoya” halini almadı mı? Aynı nobran ahali daha makul kesimi, nobranlıkları sebebiyle birçok değerden uzaklaştırmadı mı? Bunlar, birçok kavramın alay konusu haline gelmesine sebebiyet vererek o kavramların belki de asıl lazım olacağı yerde gerekli etkiyi uyandırmayacak olmasında başrole sahip değiller mi? Göz göre göre yalan söyleyen nobranlar, toplumda büyüğe olan hürmet anlayışının bile yıkılmaya başlamasına sebebiyet vermediler mi? Nobranlığın eski kuşakta yaygın olması, kimseyi diğerlerinin çok masum olduğu yanılgısına götürmesin. Belli bir kesime ya da zümreye olan nefret yenilerde de başka türden nobranlık oluşturup ahaliyi masum çocukların bile zarar görmesini isteyecek seviyeye getirmiş durumda.
Nobranlığın sosyal hayattaki yansımaları için de azımsanmayacak seviyededir diyebiliriz. İdare edilemeyen yerde zorbalıkla otorite kontrolü nobranlıktır. Hatalı olduğu ve bu bilindiği halde türlü çakallıklar ve safsatalarla üste çıkmaya çalışmak nobranlıktır. Kendi hayatı rahat olduğu için her şeyin iyi olduğunu düşünen bir kişinin, başkasının yaşadığı zorluğu görmeyerek ona çeşitli ithamlarda bulunması nobranlıktır. Yaşı büyük olup aklının yetmediği yerde yaşını ön plana çıkararak cahilliğini gizlemek için küçüğünü ezmeye çalışmak nobranlıktır. Anormal seviyede artış gösteren kiralık ev fiyatlarını görünce mevcut sözleşmeye uymayıp fahiş fiyat artışı yapmaya çalışarak kiracıya zulmeden şark kurnazlığı nobranlıktır. Boşanma sürecindeki çiftin, evlilik süreçlerindeki basit meselelerinin dahi boşanma sürecinde aileleri tarafından gündeme getirilip işi daha da çıkılmaz hale getirmeleri nobranlıktır. Ki bu sorunlar, eşlerden birinin 1.70 olan boy uzunluğu hakkında “boyu 1.60’tı” diye iddia edecek kadar absürt sorunlardır. Bir apartman dairesinin bahçesinde araç park sorunu tartışması yaşanırken, taraflardan binada mülk sahibi olanın kiracı olana “Sen önce bir ev al kendine.” diyerek konuyla alakasız bir şekilde apartmanda kiracı olanı tahrik etmesi ve tartışmayı “köylü kavgasına” çevirmesi nobranlıktır. İnternet haber sitelerinde, haberlere “Gören herkesi şaşırttı”, “Herkesin merak ettiği o olay” gibi başlıklar atarak “tık” uğruna insanları aldatan habercilik anlayışı nobranlıktır.
Kabul görmek veya başka öznel gerekçelerle evrensel geçerliliği yıkmaya çalışmak nobranlıktır. Haksız yere elde ettiği gücün aracını her şart ve koşulda kullanarak meşruiyet oluşturduğunu düşünmek nobranlıktır. Yine bu gücünü korumak adına kamuya verilen telafisi imkânsıza yakın zararları görmezden gelmek de nobranlıktır.
Sözde demokrasi anlayışıyla çoğunluğun görüşünün her zaman doğru olduğu inancı ile üstünlük kurmaya çalışan ahali nobran bir ahalidir. Kuraldan rahatsız olan, kuralı sevmeyen ve kuralın düzenini bozduğuna inanan ahali nobran bir ahalidir. Çalışma hayatında veya sosyal düzende türlü oyunlarla oluşturulan konforu yaşarken daha disiplinli bir anlayış hâkimiyet göstermeye başlayınca o anlayışı dışlayan ahali nobran bir ahalidir. Torpil, adam kayırma gibi arızalar yüzünden kendi ağzı yandığı halde ilk fırsatta kendisine ya da yakınlarına kayırma bekleyen ahali nobran bir ahalidir. Kabul edilmelidir, bu bir arızadır ve bir günde düzelmeyecektir. Düzeltmenin yolunu “yeni bir anlayışla” aramak lazımdır.
Nuri N. DOKUZOĞLU 13.09.2022 (Proje 99)
Kaynaklar:
* luggat.com
** Kubbealtı Lügati
*** Kubbealtı Lügati