İşte Bütün Mesele Bu

Safsatanın binbir rengine genellikle siyaset arenasında rastlıyoruz. Üzerine gideceğim safsatalardan biri olan "yanlış ikilem", İngilizcesi ile "false dichotomy", siyasette ve ürün tanıtımlarında (afiş, tv reklamı, reklam panosu) çokça rastladığımız bir safsata çeşidi.

Yanlış ikilem, muhataba sadece iki seçenek sunup bir başka seçeneğin mümkün olmadığını üstü kapalı bir şekilde ima etmektir. Yanlış ikilemin bir de doğrusunun olduğunu da ifade etmeliyim.

Safsata konusunda internette araştırma yaptığınız zaman onlarca farklı video, yazı, makale ile karşılaşabiliyorsunuz. Üstelik konuyla ilgili paylaşımlar akademik kaygı ile araştırma yapanlara değil daha çok ortalama internet kullanıcısına hitap ediyor. Verilen örnekler de aynı şekilde zihin açıcı.

Önce doğru ikilemden örnek vereyim:

-Bir sayı ya çift bir sayı ya da tek bir sayıdır.
-Yaptığın iş ya hayırlıdır ya da şerlidir.

Yanlış ikilem örnekleri:

-"Bana ya Iphone alırsın ya da mutsuzluktan ölürüm."

Bu örnekte muhataba bu ikisinden birini seçmek zorunda bırakmak var. Halbuki bu sadece bir kandırmaca.

-"Ya Ford alırsınız ya da işinize yürüyerek gidersiniz."

Ford almayıp başka bir marka araba aldığımda da mı yürüyerek gitmek durumundayım?

-"Ya sev ya terket!"
-"Ya benimsin ya kara toprağın."
-"Ya siyah ya da beyaz."
-"Ya canın ya malın!"
-"Ya bu parti ya da şu parti."

Bütün bu örnekler üçüncü veya dördüncü, beşinci bir ihtimalin olmadığının varsayıldığı, muhatabın bu iki seçeneğe maruz bırakıldığı örnekler. Dünyada gri alanların olmadığı "doğru ikilemler" vardır. İki seçenekten birini seçmek durumunda olduğumuz durumlar vardır. Fakat birinden birini seçmek durumunda olmadığımız hatta "seçmek" durumunda olmadığımız durumlar da vardır.

Safsatasız, arı duru zihinler diliyorum.

Ahmet A. KEFENOĞLU 21.02.2018 (Proje 99)